Kawa jest obecnie jednym z najbardziej popularnych na świecie napojów, a picie jej stało się ważnym elementem kultury niemal na całym świecie. Przygotowuje się ją na dziesiątki różnych sposobów, a w sklepach znaleźć można różnorodne odmiany. O kawie mówi się też bardzo często w kontekście zdrowia. Wokół niej narosło do tej pory bardzo dużo mitów, choć z drugiej strony dzisiaj również o wiele więcej wiemy na temat jej właściwości. Co na temat kawy warto wiedzieć? Czy jest szkodliwa dla zdrowia? A może jest wprost przeciwnie?
Kawa – najważniejsze rodzaje i sposoby parzenia
Tradycja picia napoju przygotowanego z nasion kawy sięga najprawdopodobniej pierwszego tysiąclecia przed naszą erą i wywodzi się z terenów dzisiejszej Etiopii. Jednak kawa, jaką znamy obecnie, to znaczy parzona z palonych i mielonych ziaren kawowca, bierze swój początek w tradycji arabskiej na terenie dzisiejszego Jemenu. Wraz z Arabami kawa trafiła do Europy. Dzisiaj wykorzystuje się przede wszystkim dwa jej gatunki – arabicę i robustę, przy czym najbardziej ceniona jest oczywiście kawa arabica. Należy jednak pamiętać, że na świecie istnieje ponad sto gatunków kawy i przynajmniej kilkanaście z nich wykorzystywanych jest lokalnie do produkcji tego pysznego napoju. Oryginalnych sposobów parzenia jest prawdopodobnie tyle, ile kultur, do których kawa trafiła.
Dzisiaj picie kawy jest dla wielu osób tak ważne, że istnieją specjalne certyfikaty, które informują o jakości surowca, z której jest ona wykonywana. Najważniejszym pojęciem jest tu chyba kawa speciality, które jest określeniem na kawę, której jakość została potwierdzona na każdym etapie jej wytwarzania – od uprawy, do paczkowania gotowego produktu.
Czy kawa jest zdrowa? Co należy wiedzieć na ten temat?
Nieraz mówi się, że picie nawet małych ilości kawy nie jest zdrowe. Prowadzi do choroby nadciśnieniowej, chorób serca, niekorzystnie wpływa na układ nerwowy. Można by tu wyliczać bardzo długo – na temat kawy pojawiła się jak do tej pory niezliczona liczba badań i publikacji. Czy jednak picie kawy faktycznie jest takie niezdrowe, jak to się często próbuje nam przedstawiać? Co mówi na to współczesna nauka i najnowsze badania naukowe? Okazuje się, że w wielu przypadkach dotychczasowe opinie bywały mocno przesadzone.
Często mówiło się na przykład, że kawa znacząco podnosi ciśnienie krwi, a więc osoby, które mają z nim problem, powinny unikać tego napoju. Rzeczywistość jest jednak znacznie bardziej skomplikowana. Okazuje się, że kawa działa pod tym względem na różne osoby w różnym stopniu. U niektórych nie podnosi ciśnienia w ogóle, u innych tylko w nieznacznym stopniu. Dokładny mechanizm tego zjawiska nie jest obecnie znany. Faktyczna grupa osób, które z kawy powinny z tego powodu zrezygnować, jest niewielka. Na szczęście zwykły ciśnieniomierz wystarczy, żeby stwierdzić, jak jest w naszym przypadku.
Warto zwrócić uwagę również na to, czy kawa działa – jak to się jej często przypisuje – odwadniająco. Okazuje się, że działanie to jest niewielkie, znacznie mniejsze niż kiedyś myślano. U niektórych jednak osób spożycie dużej ilości kawy ma wpływ na wydzielane pewnych hormonów przysadkowych, co finalnie faktycznie działa moczopędnie, a więc odwadniająco. Słabe działanie kawy w tym zakresie widoczne jest głównie u ludzi, którzy piją ją wyłącznie sporadycznie. U osób, które regularnie wypijają umiarkowane ilości kawy, nie stwierdza się takiego efektu.
Zdecydowanie najwięcej mówi się jednak o wpływie kawy na układ pokarmowy. Tutaj sprawa jest bardziej skomplikowana. Dzisiaj wiadomo już, że picie nawet niewielkich ilości kawy ma działanie hepatoprotekcyjne (ochronne na wątrobę), dlatego jest polecana osobom, które są pod tym względem w grupie ryzyka. Kawa natomiast może działać drażniąco na żołądek i jelita (u osób, które cierpią na ich nadwrażliwość, co wbrew pozorom stanowi duży odsetek populacji). Smakosze kawy powinni więc zwrócić uwagę na swoją dietę, tak by ograniczyć wpływ innych czynników, które mogą potęgować ten efekt.
Najnowsze badania wskazują również na fakt, że regularne spożywanie umiarkowanych ilości kawy zmniejsza znaczne ryzyko powstawania niektórych, popularnych nowotworów. Z drugiej strony jednak picie jakichkolwiek, bardzo gorących napojów może zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów związanych z górną częścią układu pokarmowego. Choć nie ma to bezpośredniego związku z kawą, warto pamiętać o tym, żeby nie pić jej bardzo gorącej i po zaparzeniu odczekać chwilę.
Starsze publikacje często wspominały również na możliwość zwiększenia prawdopodobieństwa zapadania na cukrzycę u osób, które piją dużo tego napoju. Dzisiaj wiemy już że nie jest to do końca prawdą, a spożycie kawy może nawet zmniejszać ryzyko cukrzycy typu 2. Z drugiej jednak strony, w wielu kulturach picie kawy związane jest ze znacznie zwiększonym spożyciem cukru (słodzenie, albo w postaci ciastka), co oczywiście ma mocno negatywny wpływ na zdrowie – między innymi powoduje właśnie cukrzycę.
Kawa najbardziej znana jest jednak ze względu na swój wpływ na układ nerwowy. Zawarta w niej kofeina działa pobudzająco, wspomaga koncentrację i zdolności kognitywne. Często sięgamy po nią, kiedy potrzebujemy pracować więcej i bardziej intensywnie, a zmęczenie nam na to nie pozwala. To oczywiste zalety picia kawy, ale warto pamiętać również o ryzyku. Regularne picie dużych ilości kawy może prowadzić do bezsenności, większej podatności na stres (co jest czynnikiem ryzyka w wielu chorobach), wzmagać lęki, a długofalowo również negatywnie wpływać na nastrój.
Reasumując picie kawy to tradycja, którą chętnie kontynuujemy również w naszym kraju. Kawa ma wiele zalet, z których korzystają jej zwolennicy – działa pozytywnie zarówno na ciało, jak i na umysł. Z drugiej jednak strony niektóre osoby powinny z nią uważać. Kluczowa jest tu wiedza na temat własnego zdrowia i umiejętna ocena tego, czy kawa przynosi nam więcej korzyści, czy szkód. Zasadniczo poleca się picie nie więcej niż 2-3 filiżanek dziennie, średnio mocnej kawy.
